Skip to content
اصول کلی بهداشت خواب در مورد کودکان
خواب کافی چه فایده ای برای کودکان دارد؟
– سبب افزایش ترشح هورمون رشد می شود.
– خواب مناسب باعث جلوگیری از تاخیر یا تسریع در بلوغ می شود.
– قدرت یادگیری کودکان بالاتر می رود.
– کودک از سطح انرژی مناسبی برخوردار میشود.
– مهارتهای بازی، تفکر، ادراک و تعامل کودک بهبود می‌یابد.
– پس از خواب کامل، عملکرد دفع سموم بدن کودک افزایش چشمگیری می‌یابد.
– سیستم ایمنی بدن کودک تقویت میشود.
– توانایی استدلال و تفکر کودک بالاتر می‌رود.
– عملکردهای مغزی کودک بهبود می یابد.
– خواب کافی عملکرد قلب و گردش خون را بهتر می کند.
– کودکان خوش اخلاق تر می شوند و نشاط بیشتری خواهند داشت.
– آرامش کودکان فوق العاده بیشتر می شود.
کودکان به چه مقدار خواب نیاز دارند؟
نوزادان گاها تا ۲۰ ساعت در طول روز میخوابند.
شیرخواران از یک ماهگی تا پایان چهارماهگی به ۱۶ تا ۱۷ ساعت خواب نیاز دارند .
از ۴ ماهگی تا یک سالگی، ۱۴ تا ۱۵ ساعت در طول شبانه‌روز میخوابند.
کودکان در یک تا سه سالگی به ۱۱ تا ۱۴ ساعت خواب در شبانه روز نیاز دارند.
در کودکان سه تا شش سال این میزان کاهش می یابد و به۱۱ تا۱۳
ساعت می رسد.
کودکان شش تا سیزده ساله باید ۹ تا ۱۱ ساعت در شبانه روز بخوابند . ۸ تا۱۰ ساعت خواب برای نوجوانان کافی است.
روشهایی که باعث بهبود خواب کودک میشود
۱- منظم بودن زمان خواب والدین
برای اینکه خواب کودکان روال منظم پیدا کند باید والدین هم خودشان روال منظم داشته باشند.
چنانچه والدین دیر وقت و نامنظم میخوابند اینکه کودک به‌موقع بخوابد کمی دشوار خواهد شد.
۲- ایجاد نظم در خواب کودک
اگر ساعت خواب و بیداری کودک منظم نیست بر اساس زمان خواب کافی برای سن فرزند، ساعت خوابیدن و بیدار شدن را براساس شرایط خانوادگی تعیین شود:
مثلا اگر لازم است ۱۰ ساعت بخوابد و ساعت خواب شبانه ۱۰ شب باشد ساعت بیدار شدن ۸ صبح خواهدبود.
سعی نمایند که ساعت خواب و بیداری را تا حد امکان در زمان های تعطیل هم رعایت کنید.
۳- کودک ۳۰ دقیقه قبل از خوابیدن برنامه و روال مشخصی برای خواب داشته باشد
این برنامه می تواند فعالیت های آرامش‌بخش مثل لباس پوشیدن برای خواب و شستن دندان‌ها و خواندن کتاب قصه را شامل شود.
ترتیب و زمان این فعالیت ها را یکسان نگهدارید.
۴- فعالیت‌هایی را که می توانند بین والدین و کودک تعارض ایجاد نمایند حذف شود
از تماشای تلویزیون در این زمان اجتناب شود.
زمان انجام روتین‌های خواب ( فعالیتهای قبل خواب) طولانی نشوند.
۵- کودک در تختخوابش فقط باید بخوابد
کودک از هرگونه فعالیت در تختخواب بجز خوابیدن و مواردی که به روتین‌های خواب مرتبط می‌شوند، اجتناب کند.
مثلا انجام تکالیف ، نقاشی کشیدن ، بازی کردن ،استفاده از موبایل در تختخواب کار درستی نمیباشد.
۶- کودک تشویق شود هنگامی که احساس خواب آلودگی کرد بلافاصله به تختخوابش برود
۷- اجازه داده نشود کودک خارج از تختخوابش بخوابد
همچنین این عادت ایجاد نشود که بعد از خوابیدن به تختخواب منتقل‌اش کنید.
۸- رژیم غذایی مناسب
قبل از خواب یک خوراک سبک بخورد.
دادن موز ، لبنیات ، نان کامل ( سبوس دار) ، مرغ ، برنج ، اسفناج میتواند به خواب کودک کمک کند.
مقدار دریافت مواد کافئین دار ( چای ، قهوه ، نسکافه ، شکلات ، کاکائو ، نوشیدنیهای انرژی زا…) توسط کودک را در طول روز کاهش دهید.
دریافت کافئین را از ۶ ساعت قبل از ساعت خواب به‌حداقل برسانید.
از دادن غذاهای پرچرب ، پر ادویه پرهیز شود.
در شیرخوارن ، شیردهی با سینه یا شیشه شیر قبل از خواب میتواند باعث بهبود کیفیت خواب شود.
۹. تغذیه در زمان مناسب انجام شود
بهترست شام کودک اول در ساعات اول شب داده شود و خوردن شام حدود ۲ ساعت قبل از خواب باشد
۱۰- درمانهای مخصوص در کولیک یا قلنج دوره شیر خوارگی
در نوزادان و شیرخواران زیر۴ماه که علت بی خوابیها میتواند به علت کولیک یا قلنج این دوران باشد ، روشهای درمانی مناسب انجام گیرد
برای اطلاعات بیشتر درمورد “درمان کولیک دوران شیر خوارگی ” ، برروی لینک زیر کلیک کنید :
۱۱- انجام کافی فعالیتهای روزانه توسط کودک
اگر کودکان در طول روز به دلایل مختلف از جمله کمبود فضا، انرژی شان را تخلیه نکنند، دیرتر خسته می شوند. زندگی در آپارتمان های کوچک که در آن فضای کافی برای تحرک کودک وجود ندارد، باعث می شود میزان خواب کودک هم کمتر شود.
کودکان امروز ساعت های طولانی را صرف تماشای فیلم و کارتون می کنند درنتیجه فعالیت بدنی آنها کمتر است و انرژی کمتری هم مصرف می کنند. این کم تحرکی باعث کمبود خواب، چاقی و اضافه وزن کودکان می شود.
والدین در طول روز حتما فعالیت فیزیکی منظمی برای کودکان خود در نظر بگیرند. برای کودکان کم سن تر، رفتن به پارک و فضای آزاد کمک کننده است. می توان کودکان بزرگ تر را هم در کلاس های مربوط به یک رشته ورزشی، مثل ژیمناستیک، دو و میدانی و دوچرخه سواری ثبت نام کرد تا انرژی بیشتری صرف کنند و بخوابند.
۱۲- وجود اتاق جداگانه ای برای خواب کودک
اگر کودک اتاق خواب جداگانه ای ندارد، تا زمانی که تلویزیون و چراغ روشن است، برای خواب رفتن تلاش نمی کند.
بهتر است در هر صورت برای کودکان یک فضای خواب اختصاصی در نظر گرفته شود. مثلا اگر هال خانه فضای کافی دارد، می توان گوشه ای از فضای آن را برای خواب کودکان اختصاص داد، مثلا با یک پرده، یا پاراوان که هزینه زیادی هم ندارد، فضایی ایجاد کرد که کودک برای خواب به آنجا برود.
۱۳- هرگز نباید تلویزیون، DVD و دستگاه های پخش در اتاق خواب کودکان قرار گیرد
زیرا ساعت های زیادی را پای تلویزیون و برنامه ها می گذرانند و ساعت های خوابشان به هم می ریزد
۱۴- برای کودکان همسن هم که همزمان به رختخواب می روند، استفاده از سیستم های صوتی قصه گویی می تواند موثر باشد
با این کار بچه ها به جای حرف زدن با هم حواسشان را به قصه می دهند.
۱۵- تنبیه روش مناسبی برای ایجاد خواب در کودکان نیست
تنبیه باعث ایجاد استرس و اضطراب در کودک می شود و اختلال در خواب ایجاد می کند. روش های تشویقی کارایی بهتری دارند.
۱۶- کابوس های کودکان
کابوس در واقع رویای بد و ناراحت کننده است که غالبا به خاطر عوامل ترسناک در روز بروز می کند. این عوامل می تواند از جانب والدین، تماشای تلویزیون و اضطراب های خاص کودکانه باشد. همچنین تحقیر شدن کودک ، گم شدن و پیدا نکردن راه خانه، از دست دادن عشق مادر به خاطر از شیر گرفته شدن علل مهم کابوس شناخته شده است.
کابوس تقریبا نزدیک صبح که زمان خواب عمیق است دیده می شود، بیشتر از چند دقیقه طول نمی کشد و کودک با حالت جهشی و ترس از خواب می پرد.
در این زمان بچه کاملا نسبت به پدر و مادر و محیط پیرامون آگاهی دارد، می تواند اشیا را شناسایی کند، اما با جیغ و گریه و اضطراب از خواب بیدار می شود. نسبت به خواب و چیزهایی که دیده، آگاهی دارد و آنها را به یاد می آورد.
سن بین سه تا پنج سالگی، سن شایع کابوس دیدن است.
وقتی کودک با اضطراب از خواب بیدار می شود، پدر و مادر باید ترس او را از بین ببرند و به او آرامش دهند و لزومی ندارد تا از او بپرسند چه چیزهایی در خواب دیده است.
مهم ترین عامل، کم کردن مشاجرات خانوادگی است چرا که این مسائل عوامل تهدید کننده ذهن است. به علاوه باید تلویزیون دیدن فرزندان نیز کاملا کنترل شود و اصلا تصاویر ناراحت کننده و خشن نبینند.
۱۷- وحشت شبانه
وحشت شبانه حالتی است که کودک با ترس و هراس از خواب می پرد، در رختخواب می نشیند، تقاضای کمک می کند، دستانش را به این طرف و آن طرف تکان می دهد و به یک مهاجم حمله می کند. با اینکه چشمانش باز است اما اطرافیان را نمی شناسد و ممکن است به نقطه ای خیره شود.
وحشت شبانه در ساعات اول شب اتفاق می افتد و بیش ازده دقیقه طول نمی کشد. کودک خودش هم دوباره می خوابد و اگر صبح از او در این باره سۆال کنیم، چیزی به خاطر ندارد.
این حالت در سنین چهار تا هفت سال رایج تر است و بیشتر در بین کودکان باهوش، مضطرب و فعال دیده می شود. تفاوت آن با کابوس در این است که کابوس ممکن است تا بزرگسالی هم ادامه داشته باشد، اما وحشت شبانه فقط منحصر به دوران کودکی و موقتی است.
مسائل خانوادگی و والدین در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. اما علاوه بر آن، خستگی و مسافرت های طولانی که ریتم خواب کودک را به هم می زند، افسردگی و مصرف برخی داروها نیز می تواند وحشت شبانه را در پی داشته باشد. اگر همه شرایط روحی کودک مساعد بود، شرایط جسمانی مثل پایین آمدن قند خون، تب، اختلالات گوارشی و… می تواند علل زمینه ساز باشد. برای برطرف کردن مشکل نیز باید در وهله اول وضعیت خانواده بررسی شود و بعد شرایط کودک، زیرا در این باره خانواده درمانی بسیار مهم است.
۱۸- راه رفتن کودکان در خواب
این مشکل تقریباً به ندرت دیده می شود و بیشتر از چند بار در زندگی کودک اتفاق نمی افتد. ادامه یافتن این حالت تا دوران بلوغ نیز مانند وحشت شبانه بسیار نادر است. کودکان بی قرار، حساس، عصبانی، هیجانی و تب دار بیشتر مستعد ابتلا به این اختلال هستند. راه رفتن در خواب خطرناک است اما باعث صدمه نمی شود.
عوامل ارثی، شرایط خانوادگی، خصوصاً کمبود محبت، روابط والدین، کیفیت آن و مسائل روحی عاطفی در بروز این حالت دخیل است.
کودک در این حالت با چشمان باز، کورمال کورمال راه می رود، طوری اطراف را لمس می کند که انگار به دنبال چیزی می گردد. معمولا به طرف دستشویی یا اتاق مادر می رود و نسبت به اطرافش آگاهی ندارد.
در صورت مشاهده این حالت، والدین باید دست او را گرفته و آرام به رختخواب برگردانند. بهتر است در و پنجره ها بسته باشد تا کودک از ارتفاع سقوط نکند. مراقب باشید فرزندتان قبل از خواب حتماً به دستشویی برود و شب ها غذای سنگین نخورد
۱۹- مقاومت و ترس کودک به‌خاطر جدا خوابیدن از والدین
این حالت باعث میشود که کودک، خواب منقطع و ناآرامی داشته باشد.چنین بچه هایی اصولا از چیزی می ترسند که رایج ترین آن دوری از مادر است. برای جدایی آنها باید قدم به قدم پیش رفت. اگر هر شب پیش شما می خوابد، در شب های بعد کم کم فاصله او را از خود بیشتر کنید. در واقع باید حساسیت او را نسبت به این مسئله از بین ببرید.
اول با او صحبت کنید، برایش داستان هایی با همین مضمون تعریف کنید، اگر تنها خوابید پاداشی در نظر بگیرید تا به این صورت بتواند بر مشکلش غلبه کند
۲۰- قصه گویی پیش از خواب
قصه گویی پیش از خواب تأثیر بسیار مثبتی در خواب دارد. بچه ها خیلی دوست دارند خودشان قهرمان داستان باشند. داستان های تخیلی یا حتی اتفاقاتی که طی روز روی داده را در قالب شخصیت خودش تعریف کنید. خاطرات دوران نوزادی و عکس های آن زمان برای او بسیار خوشایند است. قدرت تخیل کودک بالاست، به همین خاطر تجسم سازی به او کمک می کند
۲۱ – قبل از خواب کودک، لحظه آخر جدایی از فرزند باید با کلمات مهربانانه، نوازش و بوسیدن همراه باشد
۲۲- کم کردن خواب روزانه کودک
چرت زدن در طول روز باید حداکثر دو ساعت باشد و قبل از ساعت ۴ بعدازظهر به پایان برسد.
۲۳- حمام کردن قبل از خواب باعث بهبود کیفیت خواب میشود
۲۴- پوشاندن لباس خواب میتواند موجب بهبود مشکلات خواب در کودک شود
۲۵- شیرخواران
می‌بایست به پشت بخوابند و رو به انتهای گهواره باشند. اگر آنها برای غلتیدن در خواب به‌اندازه کافی بزرگ‌شده‌اند نیازی به تغییر موقعیت خواب آنها نیست. باید توجه داشت که از استفاده از پتوها یا هرگونه شی‌ء نرمی که ممکن است تنفس کودک را مسدود کند، خودداری شود.
۲۶ – دادن عروسک قبل از خواب
زمانی که کودک شما از جدایی زمان خواب مطلع میشود، به آنها پتو یا اسباب‌بازی‌های نرمی بدهید که احساس راحتی را به فرزندان القا می‌کند. البته به یاد داشته باشید که از این اشیا در زمان شیر خوارگی (زیر یک سالگی)استفاده نکنید زیرا ممکن است موجب خفگی در خواب و مرگ نوزاد شوند.
۲۷- تاکتیک‌های تاخیری کودکتان را بشناسید
زمانی که کودک برنامه معمول خواب را درک کرد، علاقه دارد که این وضعیت را دست‌کاری کرده و به نفع خود تغییر بدهد!
کودکان مهارت عجیبی در به تأخیر انداختن برنامه معمول خوابشان دارند. از شما درخواست آب می‌کند، می‌خواهد که داستان دیگری برایش تعریف کنید یا او را نوازش کنید. والدین و مراقبان باید کودک را فوری به تخت خواب برگردانند و مثلا به او اخطار دهند که در صورت تکرار این رفتار، قصه‌گویی در شب بعد انجام نمیشود.
۲۸- امتیاز گرفتن از والدین!
در کودکان بالای چهار ماه ، گاها از خواب بیدار شده و وقتی در آغوش گرفته شدند، بلافاصله آرام می‌شوند.
این بدخوابی، نوعی امتیاز گرفتن از والدین محسوب میشود و طبیعی میباشد و با افزایش سن این حالت از بین خواهد رفت.
۲۹ – والدین باید هر بار که کودک از خواب بیدار میشود، زمانی که بالای سر او ظاهر می‌شوید را به تاخیر بیندازند
تا کودک یاد بگیرد شب فقط برای خوابیدن است نه در بغل گرفتن یا بازی کردن. برای اجرای این روش‌ها باید تحمل، طاقت و صبر داشته باشید.
۳۰- خوابیدن کودک کنار پدر و مادر
اگرچه این کار برای یکی دو شب قابل توجیه است، برای مثال وقتی که کودک بیمار است یا روحیه نامناسبی دارد اما در بیشتر موارد این عمل مناسب نیست.
۳۱ – فضا را خوشبو کنید
بعضی کودکان با بوی مطبوع یک یا دو قطره خوشبوکننده یا روغن طبیعی روی دستمال کنار تخت‌خوابشان، زودتر به خواب می‌روند.
البته استفاده از خوشبوکننده‌ها تا قبل از شش ماهگی نوزاد توصیه نمیشود
۳۲ – ماساژ دادن نوزاد و شیر خوار
نوزادان و کودکان نوپا که پیش از خواب، پانزده دقیقه ماساژ داده می‌شوند، سریع‌تر از کودکانی که فقط برایشان قصه گفته شده است، به خواب می‌روند
۳۳ – لالایی خواندن
یک روش بسیار عالی برای آرام کردن کودک خواب‌آلود است و تحقیقات نشان داده‌اند که لالایی خواندن به کاهش استرس هم کمک می‌کند
۳۴ -عوارض داروها
همچنین برخی داروهای سرماخوردگی و آلرژی یا برخی داروهای بیش فعالی میتواند خواب کودک را تحت تاثیر قرار دهد
۳۵ – دارو درمانی برای کاهش و یا بهبود اختلالات خواب
استفتده از داروها بدون دستور پزشک و بطور خودسرانه کار بسیار اشتباهیست و میتواند عواقبی برای کودک داشته باشد
۳۶– کودکتان را با موسیقی مخصوص خواب بخوابانید
۳۷- ترغیب کودک به فعالیت آرام قبل خواب
منع کودک از اینکه ساعت های قبل از خواب ، بازی پرهیجان و فعالیت زیادی داشته باشد
۳۸ – مناسب بودن محل خواب کودک از نظر نور ، صدا و دما
فضای داخل خانه ساکت باشد.
درجه حرارت اتاق را در حد معتدل نگهدارید.
میزان نوربه حداقل رسانیده شود .استفاده از چراغ‌خواب توصیه نمیشود. به‌جای آن می‌توانید چراغ سالن خانه را روشن بگذارید و در اتاق کودک را در حالت نیمه‌باز قرار دهید. این کار به کودک کمک می‌کند تا بدون ترس از تاریکی به دستشویی برود و به شما اجازه می‌دهد تا از در بسته به‌عنوان انگیزه‌ای برای برگرداندن کودک به تخت خواب استفاده کنید.
۳۹ – ویزیت توسط پزشک
بیماریهای جسمانی در کودکان از جمله بیماریهای تیروییدی ، اختلالات خونی ، بزرگی لوزه سوم و … و یا بیماریهای روانپزشکی مثل بیش فعالی
ممکن است در کودک، اختلال خواب ایجاد کنند و در نتیجه نیازمند معاینه توسط پزشک میباشند.
————————————
محتویات کانال تلگرام شامل برنامه شیفتها و اطلاع رسانی درمورد آخرین تغییرات زمانی و مکانی آنها و مطالب آموزنده ایست که در پاسخ به سوالات والدین محترم میباشد.
درصورت اشکال در ورود به کانال ، از نسخه اصلی تلگرام استفاده شود.
– سایت و نرم افزار ZOOP جهت پرسش و پاسخ :
← آدرس سایت:
← دانلود نرم افزار ZOOP :
توجه فرمایید :
♦️ برای نصب نرم افزار Zoop میتوان از طریق نرم افزار play store یا بازار گوشی هم اقدام کرد.
♦️ فایل نصبی نرم افزار Zoop در این سایت ، بصورت زیپ میباشد و لازم هست بعد از دانلود ، آنرا از زیپ در اورده و بعد نصب کنید.
♦️ با توجه به این که پاسخ به سوالات احتمالا با تاخیر انجام میشود ، در مواردی که بیماری بنظر اورژانسی میباشد ، جهت پرسش و پاسخ ، زمان را از دست ندهید و بیمار را جهت ویزیت نزد پزشک ببرید.
– آدرس ایمیل:
Drforoohar@yahoo.com
والدین گرامی میتوانند از طریق ایمیل با پزشک در ارتباط باشند و در فرصت مناسب پاسخ ایشان داده خواهد شد. طبیعتا پرسشهایی که نیازمند اخذ شرح حال یا معاینه حضوری توسط پزشک میباشند ، برای جلوگیری از تشخیص و درمان اشتباه ، قابل پاسخگویی نخواهند بود .