Skip to content
حسادت کودک به فرزند جدید
اکثر کودکان پس از به دنیا آمدن خواهر یا برادر کوچکشان، دچار تغییرات رفتاری می شوند
زمانی که فرزند دوم متولد می شود، میزان اقتدار و قدرت فرزند ارشد خانواده کمتر شده و او به اجبار برای جلب توجه والدین و ارضای نیاز وابستگی، با عضو جدید خانواده رقابت می کند.
لجبازی، پرخاشگری، حسادت، ترس از جدایی از مادر، دیدن کابوس های شبانه از جمله واکنش های منفی است که در فرزند اول پس از به دنیا آمدن فرزند دوم ایجاد می شود و در اکثر کودکان بروز چنین رفتارهایی طبیعی بوده و با عملکرد صحیح والدین رفع می شود. در برخی موارد، اختلال در عادات غذایی و خواب کودک، پرخاشگری های عصبی و آسیب رساندن به نوزاد مشاهده می شود.
عدم توجه به تغییرات رفتاری کودکان پس از تولد فرزند دوم، می تواند به صدمه دیدن سلامت روان کودک منجر شود.
از آسیب پیشگیری کنید
اولین هدف شما محافظت از نوزاد جدید و سپس آموزش فرزند بزرگتر درباره اینکه چگونه باید با خواهر یا برادرش رفتار کند، میباشد.
باید نحوه بازی کردن با کودک جدید را به او آموزش دهید، با او صحبت کنید، او را راهنمایی کرده و تشویق کنید. دقت کنید تا زمانی که از آسیب زا نبودن حسادت فرزند اول مطمئن نشدید، آن دو را با هم تنها نگذارید.
حسادت فرزند اول می‌تواند او را وادار به کاری جبران ناپذیر بکند، محافظت از آنها حتی در مقابل احساساتشان برعهده شماست.
کودک بایستی بفهمد که آسیب رساندن به نوزاد پذیرفتنی نیست و با انضباط خاصی با او برخورد خواهد شد. در صورتی که با رعایت نکات گفته شده، همچنان با کودک خود درباره فرزند جدید مشکل دارید، بهتر است از مشاوران روان‌پزشک و یا روان‌شناس کودک بهره بگیرد
راههای کاهش حسادت کودک به فرزند جدید
– کودک بالای ۳ سال پخته تر است
اگر فاصله بین تولد فرزند دوم و اول زیر ۳ سال باشد باعث می شود فرزند اول از لحاظ روانی بیشتر آسیب ببیند. مادر به دلیل بارداری و تولد فرزند دوم از نظر روانی، عاطفی یا حتی تغذیه نمی تواند توجه کافی به فرزند اول خود داشته باشد و قادر به ایجاد فضای مناسبی برای رشد فرزند اولش نخواهد بود.
اما گر فاصله سنی بین کودک اول و دوم بالای ۳ سال باشد فرزند اول به یک پختگی و در اثر آن به شناخت بیشتری از خود رسیده است. در نتیجه این موضوع به مادر کمک می کند فرزند دوم خود را با مشکل های کمتری به دنیا بیاورد، اما باید این نکته را هم بپذیریم که حسادت یکی از موضوعات طبیعی در فرزند اول محسوب می شود که خواه ناخواه به وجود خواهد آمد اما نوع رفتار والدین به خصوص مادر می تواند روی تعدیل و تقلیل این حس تاثیر داشته باشد.
– دادن اطلاعات به فرزند اول
والدین قبل از اینکه تصمیم به بارداری بگیرند خوب است با کودک در این مورد صحبت کنند. درواقع، باید برای کودک توضیح داد که با تولد خواهر یا برادری که در راه است ممکن است توجه و محبت والدین به اندازه فعلی نباشد چون برادر یا خواهر به توجه و کمک والدین نیاز دارد.
– عدم مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد
یکی دیگر از رفتارهای اشتباه والدین که به حسادت در کودکان منجر میشود، مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد است. مراقبت و رسیدگی زیاد همیشگی نیست و بالأخره روزی می‌رسد که فرزندتان به‌طریقی باید وارد جامعه بشود و دیگر خبری از مراقبت و رسیدگی نخواهد بود. فرزندتان به‌تنهایی وارد محیطی میشود که به‌زعم او وحشی و بی‌‌رحم است. در این حالت او تنها، منزوی و خجالتی میشود و وقتی کودک دیگری را می‌بیند که این ضعف‌ها را ندارد، احساس حسادت در او شکل می‌گیرد.
– اصلاح رفتارهای استبدادگونه والدین
کنترل بیش‌ازحد نیز یکی دیگر از اشتباهات بزرگ والدین است که باعث حسادت در کودکان میشود. وضع قوانین و مقرراتِ سفت‌وسخت در خانه بدون ذکر دلایل و علت‌های چنین محدودیت‌هایی باعث شعله‌ورشدن حسادت میشود. زیرا در چنین محیطی فرزندی با اعتماد به نفس پایین رشد خواهد کرد و نسبت به سایر هم‌سالان خود احساس بی‌ارزشی می‌کند. در نهایت این احساسات منفی باعث بروز حسادت خواهد شد.
-هر گونه تغییر بزرگ و غیر معمول فرزند بزرگتر را قبل از تولد نوزاد انجام دهید
مانند تغییر اتاق ها و دکوراسیون آنها، از شیر گرفتن یا آموزش توالت رفتن
او برای عادت کردن با تغییرات جدید به زمان نیاز دارد و نباید این تغییرات را با تولد نوزاد مرتبط بداند.
-کلاس های مخصوص تولد خواهر یا برادر کوچکتر
شما می توانید فرزند بزرگتر خود را به کلاس های مخصوص تولد خواهر یا برادر کوچکتر ببرید. در این کلاس ها به آنها چگونگی بغل کردن نوزاد را آموزش داده همچنین توضیحاتی درباره نحوه به دنیا آمدن نوزاد می دهند. در ضمن حضور در این کلاس ها فرصتی برای فرزند شما فراهم می کند تا بتواند درباره داشتن خواهر و برادر جدید بحث کند و احساسات خود را ابراز کند. اگر شما خودتان در این کلاس‌ها شرکت می‌کنید باید به کودک خود بفهمانید، در روزهای ابتدایی نوزاد زیاد گریه می کند و نمی تواند برای مدت طولانی بازی کند، اما باید بداند نوزاد همیشه به خواهر و یا برادر بزرگتر خود نگاه می‌کند و به توجه و مراقبت او نیاز دارد.
– مسایل پزشکی خود را برای کودک توضیح دهید
به فرزند خردسال خود توضیح دهید که مراجعه شما به پزشک به علت بیماری نیست بلکه مادران باردار باید مرتب به پزشک مراجعه کنند تا وضعیت مادر و نوزاد داخل شکمش چک شود. این موضوع می‌تواند از نگرانی‌های او بکاهد.
او را می‌توانید در مراجعات پزشکی، همراه خود ببرید، حتی کودک شما می‌تواند به صدای قلب جنین شما گوش کند یا حتی او را از طریق دستگاه سونوگرافی ببیند و احیانا سوالاتی را که در ذهن دارد با پزشک سونوگرافی در میان بگذارد. حتما با راهنمایی و کمک مشاور خانواده به تمام سوالات او در باره مسافر کوچک خانواده پاسخ دهید.
– مقایسه شعله حسادت را بیشتر می کند
هرگز آنها را باهم مقایسه نکنید. در خوابیدن، غذا خوردن، سروصدا کردن یا در مورد وزن هیچ کدام جایز نیست. کودک اول این مسائل را به چشم انتقاد نگاه می‌کند.
– با ورود فرزند دوم، از توجه خود به کودک کم نکنید
با کودک خود در مورد اهمیت نقش او در ارتباط با نوزاد خانواده و کمک‌های موثری که می‌تواند داشته باشد صحبت کنید. در ضمن دقت داشته باشید اگر وسایل نوزادتان را آماده و مرتب می‌کنید، حتما تغییراتی هم در اتاق کودک خود اعمال کنید تا حس کند او هم به اندازه نوزاد خانواده مهم و در مرکز توجه قرار دارد.
در واقع، باید کودک را از شرایطی که قرار است ایجاد شود، آگاه کنیم. از جمله کارهایی که می توان انجام داد سهیم کردن کودک در مراقبت و نگهداری فرزند دوم است. درواقع، با دادن مسئولیت هایی به فرزند اول او را در تولد فرزند دوم سهیم کنیم. برای مثال از کودک می خواهیم که چیدمان اتاق فرزند دوم را بر عهده بگیرد تا احساس حسادت به حداقل ممکن برسد. این راهکار مدیریتی ارتباطی بین فرزند اول با دوم است.
– توجه کردن به کودک بزرگتر هنگام ورود به خانه
وقتی پدر وارد منزل میشود باید ابتدا زمانی را به توجه، محبت و بازی با فرزند اول اختصاص دهد و در زمان‌های بعدی به فرزند دوم توجه کند.
دوستان و اقوام هم باید در حضور فرزند اول به فرزند دوم کمتر توجه کنند؛ اول فرزند بزرگتر و بعد نوزاد تازه متولد شده را ببوسند؛ وقتی میهمان ها برای دیدن نوزاد به منزل می آیند می شود با آن ها هماهنگ شود که برای فرزند اول کادو بیاورند و با کمک و راهنمایی او به سراغ فرزند دوم بروند.
– نوزاد جدید را با لقب هایی مانند “بچه ما”، ” خواهر تو” یا حتی “بچه تو” صدا بزنید
با این کار او احساس مالکیت بیشتری می کند و همین امر باعث می شود آنها کمتر احساس درماندگی کنند و جایگاه خود را در خانواده در معرض خطر نبینند. بنابراین حس حسادت کمتری از خود نشان می دهند.
– همراه با فرزند بزرگتر کتاب هایی درباره تولد نوزاد مطالعه کنید
– کودک را در فعالیت‌های مربوط به نوزاد جدید شرکت دهید تا احساس طرد شدن نکند
به او یاد بدهید چگونه نوزاد را بغل کند و در طول روز به او اجازه بدهید نوزاد را در آغوش بگیرد.
اجازه دهید او وسایل اتاق، اسباب بازی ها و لباس های نوزاد را انتخاب کند.
به او اجازه دهید در رنگ آمیزی اتاق نوزاد به شما کمک کند و نظر دهد.
سعی کنید با کمک او اسم نوزاد را انتخاب کنید. ( بهترین حالت برای انتخاب اسم زمانی است که او اسمی را پیشنهاد کند و شما نیز آن اسم را بپسندید.)
از او بخواهید برای جمع آوری وسایل مورد نیاز در بیمارستان و آماده کردن ساک نوزاد به شما کمک کند. به خاطر داشته باشید در ساک نوزاد عکسی از او قرار دهید.
-در جمع آشنایان و مهمانی ها او را نادیده نگیرید
سعی کنید طوری نباشد که همه در اطراف نوزاد جمع شوند و از او تعریف کنند . بلکه به فرزند بزرگتر خود هم توجه کنید و مخصوصاً در جمع از او شکایت نکنید .
– اگر کودک بزرگتر اشتباه جزیی کرد چشم پوشی کنید و اگر عمداً یا غیر عمد به نوزاد ضرر زد ٬ مناسب و معقولانه رفتار کنید
به خاطر داشته باشید که دعوا کردن او فقط باعث ازدیاد حسادت او می شود مثلاً فرض کنید کودک ۴ ساله شما به طور عمدی دستش به چشم نوزاد خورد و او گریه می کند . شما می توانید در حال بغل کردن نوزاد با کودک ۴ ساله خود بگویید : حتماً حواست پرت شده بود که مواظبش نبودی درسته . حالا بیا کمک کن ببینم به چشم او آسیبی خورده یا نه . وقتی کودک ببنید که شما او را از خود نمی رانید و با منطق با او صحبت می کنید می فهمد که دلیلی برای حسادت وجود ندارد .
-اوقاتی را به او اختصاص دهید که بدون حضور شخص دیگری ، فقط به فرزند بزرگتر خود توجه کنید
مثلاً خوب است مدتی دیگر افراد خانواده از نوزاد نگهداری کنند تا مادر بتواند با کودک بزرگتر خود تنها باشد و یا حتی مدت کمی برای تفریح بیرون بروند . تا کودک ببیند که شما به فکر او هم هستید و در لحظاتی هم پدر می تواند با فرزند بزرگتر به گردش بروند که او متوجه شود هنوز هم مورد توجه والدین خود است و حتی اگر فرصتی برای این کار ندارید می توانید قبل از خوابیدن فرزند اولتان حتی اگر ده دقیقه هم شد کنار تخت او بنشیند و با او حرف بزنید یا برای او قصه بگویید و فرصتی را ایجاد کنید که بتواند با شما درد کند .
-مواظب باشید تا نشانه های اضطراب را در کودکان به موقع تشخیص دهید
نشانه های مثل ناخن جویدن ٬ مکیدن انگشت ٬ شب ادراری ٬ لکنت زبان ٬ بی قراری و پرخاشگری ٬ ترس ٬ کابوس و …. اگر در او دیده شوند باید دید از چه موقع و به چه مدت در او بوجود آمده که در بیشتر موارد ٬ این نشانه ها با ورود نوزاد شروع شد و یا شدت یافته اند که این نشان می دهد والدین نتوانسته از کودک خود را با ورود نوزاد سازگار کنند . پس باید رفتار خود را تعدیل کنند و در صورت لزوم با یک مشاور ٬ صحبت کنند .
– واکنش‌های نوزاد را برایش توصیف کنید
مثلا بگویید: او دوست دارد تو به آرامی با او رفتار کنی.این توضیحات موجب بهتر شدن روابط بین آنان و لذت بردن از وجود یکدیگر خواهد شد.
– سرگرم کردن کودک اول در زمانیکه در حال تغذیه نوزاد جدید هستید
از آنجا که در زمان شیردهی بیشتر توجه خود را به نوزاد می دهید، بهتر است تا کودک بزرگتر را به نوعی سرگرم کنید، مثلا اسباب بازی که دوست دارد را در اختیارش قرار دهید یا نوشیدنی و یک میان وعده ی سبک برایش در نظر بگیرید. اگر کودک اصرار دارد که در زمان شیردهی به نوزاد، او هم با شما تماس فیزیکی داشته باشد، با دست دیگرتان که آزاد است او را هم در آغوش بگیرید یا اگر دراز می کشید، به کودک هم اجازه دهید تا کنار شما دراز بکشد. حتی با اجرای همه ی این موارد هم بهتر است تا در طول روز زمانی بدون حضور نوزاد به فرزند بزرگتر اختصاص دهید.
– در خواست از کودک در جهت بیان احساسات
به کودک اجازه دهید تا احساسات و عواطفش را حتی اگر منفی باشد درباره ی نوزاد تازه وارد بیان کند و نه تنها نباید او را به خاطر احساساتش سرزنش کنید بلکه باید درکش کنید. بهتر است تا جایی که امکان دارد رفتارهای منفی کودک را در برابر نوزاد نادیده بگیرید، اما در صورت بروز رفتارهایی که امکان آسیب به نوزاد را افزایش می دهد، عکس العمل مناسب نشان دهید.
– عدم ترک ناگهانی کودک
اگر در حال بازی یا گفتگو با کودک هستید و نوزاد شما شروع به گریه می کند بهتر است به طور ناگهانی کودک را رها نکنید تا به سراغ نوزاد بروید، کمی صبر کنید و برای کودک توضیح دهید که نوزادان زمانی گریه می کنند که به چیزی احتیاج دارند و چون کوچک هستند، شما باید نیازشان را برآورده کنید.
– تشویق کودک
رفتارهای مناسب کودک را تشویق کنید؛ مثلا بگویید از این که در عوض کردن لباس کوچولو به من کمک کردی متشکرم. تو خیلی خوب کمک می‌کنی.
-در حضور بستگان و نزدیکان از کودک به خاطر کمک هایی که به شما در نگهداری از نوزاد تازه وارد می کند قدردانی کنید
می توانید برای تشویق هدیه ای را برایش درنظر بگیرید. با این شیوه کودک در قبال شما و خواهر یا برادر کوچکترش احساس مسولیت بیشتری خواهد کرد و این احساس به او کمک می کند تا از حسادتش نسبت به نوزاد کاسته شود.
– عدالت را بین آنها اجرا کنید
همیشه حق را به بچه کوچکتر ندهید . در دعواهایی که بین کودکان می شود بهترین کار اجرای عدالت . نباید به خاطر ضعیف بودن بچه کوچکتر و یا به خاطر کوچکتر بودن او حق را به او بدهید . این اینکه می گوییم : « تو بزرگتری از تو بعید است » و یا « تو کوچکتری باید تو کوتاه بیابی » این درست نیست ٬ بلکه باید واقعیت را فهمید و منصفانه رفتار کرد . بچه ها معنی کوتاه آمدن و بزرگتر یا کوچکتر بودن را نمی دانند اما می توانند معنی به عدالت رفتار کردن را بفهمند . با این روش نه کودک بزرگتر دچار حسادت می شود و نه کودک کوچکتر لوس و پر رو می شود
با حسادت فرزند بزرگتر چگونه برخورد کنیم؟
وقتی سن فرزند بزرگتر زیر ۲۴ ماه است
دقایقی از روز را برای خلوت کردن با فرزند اولتان کنار بگذارید. حواستان باشد که هر وقت به اتاق شما می‌آید به او لبخند بزنید. مطمئن باشید لبخند زدن و بوسیدن و در آغوش کشیدن کودکتان که به شما نیازمند است، آن‌قدرها هم از شما انرژی نخواهد گرفت. او مرتب پیش شما می‌آید و وقتی می‌بیند که در حال پرستاری از نوزاد هستید شروع می‌کند به بهانه گرفتن و نق زدن، در این زمان حواستان باشد که شروع به سخنرانی و توجیه او نکنید. او فقط می‌خواهد که بغلش کنید و به او توجه کنید، پس به او بگویید که «منم خیلی ناراحتم که نمی‌توانم الآن بغلت کنم و با تو بازی کنم. بیا فعلاً اینجا کنار من و نی‌نی دراز بکش. وقتی کارم تمام شد حسابی بغلت می‌کنم.»
وقتی سن فرزند بزرگتر بین دو تا سه سال است
به او بگویید که به نظر می‌رسد دوست داری نی‌نی باشی و بعد بگذارید که نقش بچه‌های خیلی کوچک را بازی کند؛ مثلاً مثل نوزادان او را در گهواره بگذارید. بغلش کنید و تکانش دهید. کلی از این شرایط باهم لذت ببرید و بخندید. برای اینکه کودکتان با شرایط جدید بهتر کنار بیاید، بهتر است مجموعه‌ای از اقدامات را قبل از زایمان و در زمان بارداری فرزند دوم انجام دهید. اگر عادت کرده که شما صبح‌ها بیدارش کنید و به او صبحانه بدهید، قبل از زایمان این عادت را به پدرش محول کنید تا زودتر به او عادت کند. پدر باید خودش را خیلی مشتاق و هیجان‌زده نشان دهد.
وقتی سن فرزند بزرگتر بین چهار تا شش سال است
زمانتان را با دقت بین او و فرزند جدید تقسیم کنید تا او سرخورده یا مضطرب نشود. حتی زمانی که به خرید می‌روید یک‌بار فقط با او بروید و اگر امکانش هست فرزند کوچکتر را پیش همسرتان در خانه بگذارید. اگر فرزند کوچکتر کاری کرد که او ناراحت و عصبانی شد طرف او را بگیرید و عصبانیتش را با چیزی که دوست دارد جایگزین کنید و بعد به او بگویید می‌دانم شرایط سخت است؛ بیا باهم نفس عمیق بکشیم و آرام باشیم.
وقتی سن فرزند بزرگتر بالای هفت سال است
تاکید بر خلوت‌های قبل از خواب تاکمی باهم درد دل کنید. از او بخواهید هنگامی را تنها فرزند خانواده بود، به یاد آورد و آن شرایط را مرور کند. بپرسید که حس حال حاضرش چطور است.
از او بپرسید آمدن فرزند جدید چه سختی‌ها و شادی‌هایی با خودش به همراه داشته است. اگر با شما از حس حسادتش چیزی گفت به او اطمینان بدهید که عاشقش هستید و از او بپرسید که در چه خصوصی می‌توانید کمکش کنید یا از دورانی که شما هم نسبت به خواهر یا برادر کوچک‌ترتان حسادت می‌کردید، به او بگویید. تمام تلاشتان را به کار ببرید تا رابطه آنها را باهم تقویت کنید و آنها باهم متحد شوند. از او بخواهید تا در قسمتی از کارهایی که مربوط به کودک کوچکتر است، سهیم باشد؛ مثلاً زمانی که شما کنارشان هستید از او بخواهید برای برادر یا خواهر کوچکترش داستان بخواند یا زمانی که شما مشغول عوض کردن پوشک برادر یا خواهرش هستید، برایش آهنگی بگذارد تا حواس نوزاد را پرت کند و او را بخنداند.
——————————————————-
محتویات کانال تلگرام شامل برنامه شیفتها و اطلاع رسانی درمورد آخرین تغییرات زمانی و مکانی آنها و مطالب آموزنده ایست که در پاسخ به سوالات والدین محترم میباشد.
درصورت اشکال در ورود به کانال ، از نسخه اصلی تلگرام استفاده شود.
– سایت و نرم افزار ZOOP جهت پرسش و پاسخ :
← آدرس سایت:
← دانلود نرم افزار ZOOP :
توجه فرمایید :
♦️ برای نصب نرم افزار Zoop میتوان از طریق نرم افزار play store یا بازار گوشی هم اقدام کرد.
♦️ فایل نصبی نرم افزار Zoop در این سایت ، بصورت زیپ میباشد و لازم هست بعد از دانلود ، آنرا از زیپ در اورده و بعد نصب کنید.
♦️ با توجه به این که پاسخ به سوالات احتمالا با تاخیر انجام میشود ، در مواردی که بیماری بنظر اورژانسی میباشد ، جهت پرسش و پاسخ ، زمان را از دست ندهید و بیمار را جهت ویزیت نزد پزشک ببرید.
– آدرس ایمیل:
Drforoohar@yahoo.com
والدین گرامی میتوانند از طریق ایمیل با پزشک در ارتباط باشند و در فرصت مناسب پاسخ ایشان داده خواهد شد. طبیعتا پرسشهایی که نیازمند اخذ شرح حال یا معاینه حضوری توسط پزشک میباشند ، برای جلوگیری از تشخیص و درمان اشتباه ، قابل پاسخگویی نخواهند بود .